|
Gazetka Szkolna "Spoko"
Nadchodzą Święta...
Historia Bożego Narodzenia
Święta Bożego Narodzenia pojawiły się
w chrześcijańskim kalendarzu w IV wieku. Termin świąt związany jest z momentem przesilenia zimowego. To czas graniczny, pełen niepokoju i wyczekiwania na zwycięstwo światłości nad ciemnością. Data chrześcijańskiego Bożego Narodzenia została nałożona na datę starszego święta. W III wieku w kręgu kultury rzymskiej wielką czcią cieszył się bóg Mitra.
Słońce był symbolem tego bóstwa, a dzień 25 grudnia obchodzono bardzo uroczyście jako Święto Narodzin Niezwyciężonego Boga Słońca.
Ojcowie Kościoła zatroskani o głębokie przeżycie Świąt wykorzystują ten czas, zachęcając do bardziej intensywnego życia religijnego, szczególnie do podjęcia praktyk pokutnych. W ciągu kolejnych wieków tradycje narodowe wzbogacały Uroczystość Bożego Narodzenia o wiele wspaniałych obrzędów i zwyczajów.
Historia Opłatka
Dzielenie się opłatkiem to staropolska specyfika. Zwyczaj ten był znany także na Litwie i Słowacji, co tłumaczyło jako wynik polskich wpływów.
Wyrobem opłatków początkowo trudnili się mnisi. Z biegiem czasu jednak sztukę tę przejęli ludzie świeccy. Na ziemiach polskich, gdzie od trzech stuleci opłatek gości na wigilijnym stole, liczni kowale i rzemieślnicy prześcigali się w wymyślności wzorów, rytych na formach do pieczenia opłatków. Łamanie się opłatkiem było przestrzegane zarówno w domach szlacheckich, jak i wśród ludu. Powszechnie sądzą, że osoby, które w Wigilię łamią się opłatkiem, przez cały rok będą gotowe dzielić się nawzajem chlebem. Opłatek miał też pomóc w razie zagubienia się w lesie. W takim razie trzeba było tylko wspomnieć, z kim dzieliliśmy się opłatkiem na ostatniej Wigilii, a droga powrotna znajdowała się sama.
Historia Choinki
Do Polski choinka przybyła z Niemiec. Trudno określić, jak dawny jest to obyczaj. Symbolika wiecznie zielonego drewka przemawiała do ludzi od najdawniejszych czasów. Zwłaszcza w regionach, w których na czas zimy wegetacja zamiera, zielone gałęzie oznaczały niezniszczalność sił tkwiących w przyrodzie. Świąteczne drzewko możemy dostrzec na jednym z obrazów Lucasa Cranacha Starszego, z początku XVI wieku. Z przekazów wiemy, że przed dwustu laty ubierano drzewka w Berlinie. Często role dzisiejszych bombek pełniły pomalowane na złoty kolor ziemniaki. W Polsce w mieszczańskich domach drzewko przystrajano już w pierwszej połowie XIX wieku. Do większości chłopskich izb zwyczaj ten zawitał dopiero sto lat później.
Historia Kolęd
Nazwa "kolęda" pochodzi od łacińskiego słowa celendae, co oznacza 'pierwszy dzień miesiąca'. Z ową kolędą wiązał się zwyczaj składania sobie nawzajem darów i życzeń. Dlatego też na początku kolęda oznaczała pieśń noworoczną, w której zawarte były życzenia pomyślności i urodzaju na nowy rok. Nie wiadomo dokładnie, kiedy kolęda utożsamiona została z pieśnią bożonarodzeniową. Stało się to prawdopodobnie w wieku XIX. W okresie od średniowiecza do wieku XVI kolęda nie wyróżniała się spośród innych pieśni religijnych. Oparta była o wydarzenia opisane w Biblii, miała formę modlitwy, często wzorowana na hymnach kościelnych. Z kolęd XVI wiecznych zachowała się do dziś 'Anioł pasterzom mówił'. Przypuszcza się, że kolędy polskie powstawały
najpierw w środowisku franciszkańskim. W XIII w. Franciszkanie zapoczątkowali zwyczaj jasełkowego kołysania Dzieciątka kontynuowany również przez klaryski i karmelitanki.
Wiek XVII przyniósł kolędy o tematyce pasterskiej, wnoszące do swoich treści wiele szczegółów obyczajowych i realiów epoki. Powstawały wtedy 'Dzisiaj w Betlejem', 'Przybieżeli do Betlejem pasterze' i 'Bóg się rodzi'. Bogatą różnorodność odnajdziemy wśród autorów kolęd. Tworzyli je anonimowi pielgrzymi, tłumaczono je z łaciny. Powstawały w klasztorach i na dworach, w środowisku żaków, czy służby kościelnej. Jakkolwiek ogromna większość kolęd powstawała w łonie Kościoła katolickiego, nie brak też zbiorów kolęd luterańskich, kalwińskich, czy nawet husyckich.
Kolędy są zjawiskiem kulturowym, zwłaszcza na naszej polskiej ziemi, gdzie liczba znanych, względnie opisanych kolęd sięga ponad pół tysiąca.
Pasterka
Pasterka - Msza św. o północy, w noc Bożego Narodzenia stanowi zasadniczy moment wszystkich zwyczajów powiązanych
z obchodami przyjścia Chrystusa na świat. Uroczystość Bożego Narodzenia nie była znana przed IV wiekiem. Przez pierwsze trzy wieki Kościół obchodził jedynie datę zmartwychwstania Chrystusa. Ewangelie nie zajmują się bliżej dokładnym ustaleniem dnia narodzin Chrystusa. Kościołowi antycznemu wystarczała sama znajomość faktu narodzin Zbawiciela i przebieg wszystkich wydarzeń związanych z osobą Jezusa Chrystusa.
Natomiast chrześcijanie pochodzący z kultury hellenistycznej przywiązywali duże znaczenie do daty narodzin. Dzień 25 grudnia, jako data liturgicznych obchodów święta narodzenia Chrystusa jest raczej symbolicznym ustaleniem kalendarzowym. Impulsem do powstania osobnego święta liturgicznego narodzenia było
oświadczenie Soboru w Nicei (325), że Jezus Chrystus jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem.
Od V wieku źródła liturgiczne przekazują nam pierwszy formularz mszalny na Boże Narodzenie. Od połowy VI wieku Rzym zna już tradycję trzech Mszy św.: Pasterkę, Mszę o świcie i Mszę w dzień.
Dzisiejszy porządek czytań Liturgii Słowa nie odpowiada już tej dawnej interpretacji. Pasterka otwiera cykl liturgicznych obchodów związanych z tajemnicą Wcielenia, czyli przyjęcia przez Syna Bożego ludzkiej natury i przyjścia na świat.
WIECZERZA WIGILIJNA
Tradycja rodzinnej, uroczystej wieczerzy jest dzisiaj bardzo mocno zakorzeniona w polskich domach. Obyczaj ten zauważono i zapisano już w XVII w., choć przypuszcza się, że był praktykowany już dużo wcześniej. Jego istotnym elementem jest zachowanie postu. Wieczerzę poprzedza przygotowanie choinki, jak też domowej szopki. Pod białym obrusem kładzie się kilka kłosów siana (symbolika szopki betlejemskiej). Do stołu zasiada się po ukazaniu pierwszej gwiazdy na niebie. Uczestnicy kolacji dzielą się białym opłatkiem, składają życzenia, wybaczają wzajemne urazy. Przyjęło się pozostawienie wolnego nakrycia przy stole dla ewentualnego gościa lub też symbolicznie dla Chrystusa. Były i są różne przesądy dotyczące ilości i zawartości potraw wigilijnych. Najczęściej podaje się zupę rybną czy migdałową, barszcz, potem grzyby z kapustą, ryby gotowane lub pieczone (najczęściej karp w szarym sosie), kluski z makiem, kompot z suszonych owoców, itd. Na ogół przygotowuje się 7,9 względnie 12 potraw. We wschodnich regionach obowiązkowo podaje się kutię(gotowaną pszenicę lub jęczmień z miodem, orzechami i migdałami). Po skończonej wieczerzy śpiewa się kolędy i obdarowuje prezentami.
Kolędy w języku Esperanto
| Kolędy w języku Esperanto
|
Tłumaczenie polskie
|
| Mizerna cicha
|
Mizerna cicha
|
| Eta, silenia stalo kawerna, plena Dia povo.
|
Mizerna cicha stajenka licha, pełna niebieskiej chwały.
|
| Jen kusas dorme Jesu entroge, en la ciela gloro /2/
|
Oto leżący, przed nami śpiący, w promieniach Jezus mały.
|
| Mędrcy świata, monarchowie...
|
Mędrcy świata, monarchowie...
|
Sagaj mostom de la scio - Ken vi rapidas?
- Diru, cu vi, Rego - Trio jam Etulon vidis?
+ Jes, entroge, ne surtrone, sen sceptro Li regas.
- Mondo timas Lin malbona, car al Li ni pregas /2..
|
Mędrcy świata monarchowie,
- gdzie śpiesznie dążycie?
- Powiedzcie nam trzej królowie,
chcecie widzieć Dziecię?
- Ono w żłobie nie ma tronu i berła nie dzierży,
- a proroctwo jego zgonu już się w świecie szerzy.
|
| Pójdźmy wszyscy do stajenki
|
Pójdźmy wszyscy do stajenki
|
Ni forifu al. Staleto - Al. Jesu kaj Virgineto;
+ Kaj salutu ni Tulon
Kaj Marian la Patrinon /2/.
|
Pójdźmy wszyscy do stajenki, do Jezusa i panienki.
Powitajmy maleńkiego i Maryję matkę jego./2/
|
| |
